Bale hakkında genel bilgi

Bugün bundan anlaşılması gereken, sanatsal bir biçimde ve kendine uygun teknikle yapılan sahne dansıdır.
İster bir opera eserinin bir parçası olarak ya da sadece başlı başına bir dans eseri olarak olsun ister oldukça ciddi, ister içerik olarak neşeli olsun diğer sanatlarla ilişki içerisinde; örneğin, müzik, pandomim, dekor, aksesuar, ışıkla vücut bulan sahne dans sanatı.
Sahne dansının ilk klasik biçimlerini 15.yüzyılda İtalyan prens saraylarında görüyoruz. Doğumgünleri, düğünler, turnuvalar, davetler ve büyük şölenler artarak daha fazla sayıda kadın ve erkeklerin oluşturduğu geniş toplulukları bir araya getirirken, her saray da kendi kültürünü oluşturuyor ve geliştiriyordu. Bu tür geniş toplantılarda teatral konular çoğunlukla müzikle, şarkıyla, dialogla ve her şeyden önemlisi dansla işlenir oldu. Bu tür etkinliklerde en çok sevilen şey de mitolojik içerikli konuların temsiliydi. 16.yüzyılda bugünkü balenin ilk biçimi Fransa’ya Fransız Sarayları’na da girdi. Burada da yavaş yavaş zirveye taşındı. 1581’de Beaujoyeux’nun Versailles’deki ünlü koreografisi bale sanatının önemli bir nitel değişiminin başlangıcı oldu. “Ballet Comique de la Reine” Margarethe von Lothring ile Duc ve Joyeuse’nin düğünü için yapıldı. Gerçi 1473’de Roma’da, Kardinal Riario’nun mitolojik bir dans oyununun icra edildiği tarih sayfalarına bir not olarak geçmişse de bu konu da detaylı bir bilgi elimizde bulunmuyor.
Ancak; belirttiğimiz gibi Beaujoyeux’nun ünlü koreografisi “Ballet Comique de la Reine” genellikle dans tarihçileri açısından genel manadaki bale sanatının ilk ürünü olarak kabul edilir.
“Ballet Comique de la Reine” adından anlaşılması gerektiği gibi Comique (komik) bir eser değildi. Burada Comique, eserin drama yönüne yapılan vurguydu. Bu dönem aynı zamanda “Barok Dönemi” olarak da tanımlanır. Ve bunu Rokoko Dönemi takip eder. Rokoko Döneminin balesini karakterize eden en önemli şey artık bale eserinin bir konu üzerine oturtulmasıdır. Bu dönemde Jean Georges Noverre ve Gaspario Angiolini döneme damgasını vuran iki büyük ustadır. Ancak 1661’de Fransa’da kurulan “Academi de Danse” sahne dansına belli bir sistem getirmiştir. Bu akademi her şeyden önce “Maitre de Ballet” diye tanımlanan bir fonksiyonu ortaya çıkardı. “Maitre de Ballet” lik bir yandan koreograflık ancak diğer yandan da yönetmenlik, bale eseri yazarlığı, dans öğretmenliği hatta egzersiz hocalığı gibi sahne ressamlığı birçok fonksiyonun iç içe geçmiş haliydi. Yani “bale ustalığı”dır bu kısaca…
Bu durum, bu konuda görevli kişiler arasında rekabetin doğmasına yeni değişik dans adımları ve figürlerinin hatta tekniklerinin ortaya çıkmasına yol açtı.
1681’de Beauchamp olanaklı görünmeyen bir çıkışla bale sanatını kadın dünyasına açtı. Bale sanatına diğer yandan en büyük katkıyı dans yazılımının bulucusu Feuillet, 1699’da yaptı. Bu yenilik uzunca zaman bale dansı tekniğinin temelini teşkil etti. Bale sanatı 18.yüzyılda J.G.Noverre’nin teorik yazılarının etkisi sayesinde yeni bir gelişme safhasına girdi. Noverre özellikle Viyana’da Ch.W.Gluck’la yaptığı müşterek çalışmalarla sürece damgasını vurdu. Barok Bale’nin teknik ve dramatik akışı böylelikle eskiyip çözüldü.
1830’larla birlikte “Romantik Bale” dönemi başlamış oldu. Bu aynı zamanda büyük kadın dansçıların da tarih sahnesinde yer alması anlamına gelir. Maria Taglioni, Fanny Ellsler (Slav ve İspanyol halk danslarını sahneyeElssler taşımıştır) v.d. bu dönemin ürünüdürler. Bu aynı zmanda parmak ucu dansının da doğduğu dönemdir. Parmak ucu dansı, romantik-duygusal hislerin ifadesinin ürünüdür. Böylelikle masallar, destanlar bu dönemde daha nitelikli ifade edilmeye başlanmıştır. Dönemin kadın dansçıları bir yandan yeni teknik katkılarıyla sanatın gelişmesine ivme katıyorlar, diğer yandan da fantastik –dramatik katkılarıyla etraflarına cesaret saçıyor ve böylelikle tüm dansçıların önüne yeni teknik ödevler koyuyorlardı.
Bu dönemde Richard Wagner ‘in opera tarzı da baleyi opera sahnesine taşıdı. Ancak, bale onun opera sahnesinde üvey evlat durumundaydı. 19.yüzyıl 2.yarısından 20.yüzyıla kadar balede yeni bir gelişme dönemi yaşandı. Buna en büyük etkiyi Rus Bale’si yaptı. St.Petersburg’da doğan ünlü ekip (Balet Russes) Dünya balesine her konuda büyük katkılar sundu.
20.yüzyılda sahne dansının yeni bir biçimi olan (serbest dans) ortaya çıktı. Bir kesim tarafından bu stil “Modern Dans” veya “Modern İfade Dansı” olarak adlandırılır. Bu türün ustaları I.Duncan, M.Graham ve Rudolf von Laban ‘dır.
Balede yeni sanatsal tür evrimindeki en önemli gelişmeler modern dönemde özellikle iki Dünya Paylaşım Savaşları arasında oldu. Bunları kabaca şöyle başlıklarla sıralayabiliriz:
a) Amerikan Modern Balesi’nin Balanchines belirleyiciliğinde ortaya çıkışı,
b) Genel olarak dans sanatına “Modern Dans’ın etkilerinin artması,
c) Büyük ve güçlü bale merkezlerinin; Moskova’daki Bolşoy Tiyatrosu’nun Leningrat’daki Kirov Tiyatrosu’nun ve Londra’daki Royal Ballet’in ve Paris bale çevrelerinin gücü yüksek rolleri.